Mεγάλη Πέμπτη με άρωμα από ζυμωτά, ξυλόφουρνους, ντολμαδάκια, θυμίαμα και λεμονανθούς

 

Η Μεγάλη Πέμπτη είναι ίσως ... η μεγαλύτερη και πιο φορτωμένη μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας. Στα Κρητικά χωριά που οι άνθρωποι βίωναν το Πάσχα με διαφορετικό τρόπο κι έκαναν όλα τα πράγματα μόνοι τους, αλλά και η μακρά ακολουθία των δώδεκα Ευαγγελίων έφθαναν τους ανθρώπους αργά τη νύχτα νε σέρνονται ως τα κρεβάτια τους. Και τα παιδιά δεν εξαιρούνταν φυσικά από τις διαδικασίες και την κούραση.

Αν η Μεγάλη Πέμπτη είχε μια μυρωδιά δε θα μπορούσες να τις βρεις. Πως να το κάνεις άλλωστε όταν οι μυρωδιές από τους φούρνους με το ζυμωτό ψωμί μπερδευόταν με το τσικάλι τους ντολμάδες με τα φρέσκα αμπελόφυλα και τους μαζεμένους στο απόι του πρωινού κολοκυθανθούς. Και να ταν μόνο αυτές. Τα αυγά που έβραζαν για να γίνουν μετά λίγο λιγότερρα από κόκκινα, για όσους επέμεναν να χρησιμοποιούν τα κερεμμυδόφυλα ή πανντζάρια για το άλικο κόκκινο χρώμα έδιναν μια ακόμα ιδιαίτερη μυρωδιά καθώς φύλλα από τσουκνίδες, μαντιλίδες και άλλα φυτά τυλίγονταν μαζί με το αυγό σε γυναικείο νάυλον καλτσόν για να δώσουν σχέδια.

Τα ζυμωτά στο προσκήνιο

Η διαδικασία του ζυμώματος είχε ξεκινήσει από την προηγούμενη μέρα καθώς οι περισσότερες νοικοκυρές έκαναν δύο είδη ψωμιού, το άγλυκο για το φαγητό και το γλυκό για τα κουλούρια και τις αυγοκουλούρες. Και φυσικά τα αυγά βάοφονταν νωρίς το πρωί για να προλάβουν να στολίσουν τις αυγοκουλούρες.

Και το πρωί όταν το προζύμι είχε ανεβεί ξεκινούσε το ζύμωμα με όλες τις γυναίκες τις ευρύτερης οικογένειας να ετοιμάζουν τις μεγάλες ποσότητες ψωμιού, ενώ η πιο δυνατή από αυτές αναλάμβανε και τη δύσκολη δουλειά να ανάψει τον ξυλόφουρνο. Κι ήταν εκπληκτικές οι μυρωδιές του ξυλόφουρνου, που τελικά γίνονταν δεκάδες ξυλόφουρνοι στο χωριό στο πέρασμα τις μέρες.

Αλλά και τα ντολμαδάκια σε επίσης τεράστιες, ένα μικρό γευστικό διάλειμμα ανάμεσα σε δυο μέρες που οι άνθρωποι νήστευαν ακόμα και το λάδι, έδιναν αρώματα στη μέρα. Άρωμα γευστικού και υγιεινού σπιτιού φαγητού.

Σχεδόν όλες οι νοικοκυρές εκμεταλλευόμενες τους ξυλόφουρνους που άναβαν έκαναν και τα μικρά κουλουράκια- βουτήματα του Πάσχα και η ατμόσφαιρα μύριζε βούτυρο, γάλα, βανίλια και αυγό ως... την Ανάσταση. Κάποιες νοικοκυρές έκαναν και τα καλιτσούνια ειδικά στις περιοχές που τα καλιτσούνια ήταν τα ανεβατά που ήθελαν ιδιαίτερη προετοιμασία από την προηγούμενη μέρα το πρωί. Σε κάποιες περιοχές με την ίδια ζύμη έκαναν και τις αυγοκουλούρες που η ζύμη τους είναι ίδια με αυτήν των καλιτσουνιών και δεν είναι άλλη από αυτή που σήμερα οι φούρνοι λένε τσουρέκι. Πάντως στα χωριά της Κρήτης τσουρέκια είναι τα μικρά κουλουράκια συνήθως σε σχήμα πλεξούδας.

Πάστρα και λεμονανθοί

Μια ακόμα μυρωδιά της Μεγάλης Πέμπτης είναι αυτή της πάστρας. Τα νεαρά κορίτσια των σπιτιών κυρίως έκαναν την τελευταία γενική καθαριότητα στο σπίτι, καθώς οι δύο επόμενες μέρες είχαν ... άλλες υποχρεώσεις. Επίσης σκούπιζαν αυλές και άσπριζαν μπεντενάκια.

Κι όλα αυτά έπρεπε να τελειώσουν ως αργά το μεσημέρι γιατί και η νύχτα ήταν μεγάλη εκτός από τη Μέρα τη Μεγάλη Πέμτπη. Το απόγευμα καταναλωνόταν στη συλλογή λουλουδιών και λεμονανθών για το στεφάνι που θα έμπαινε στο σταυρωμένο Ιησού. Έτσι το βράδυ είχε άρωμα θυμιάματος, λουλουδιών και λεμονανθών. Αργά τη νύχτα και μετά το τρίτο- τέταρτο Ευαγγέλιο- από τα δώδεκα της βραδιάς – άρχιζε να αποκτά και άρωμα ... νύστας. Μια κουραστική αλλά γεμάτη χαρά και βιώμτατα μέρα έφθανε κοντά στο τέλος της. Ειδικά τα παιδιά ήλπιζαν να μην κοιμηθούν πριν φθάσουν στην πόρτα του σπιτιού τους και το κρεβάτι τους.